De vastentijd is in de kerk een tijd om meer bewust te worden van wat er nu werkelijk toe doet in ons leven. Op de eerste zondag is in de kerk vaak Psalm 91 gezongen. Aan die Psalm dankt deze zondag ook zijn naam: Invocabit. Dat is het eerste woord van Psalm 91:15
Wie Mij aanroept, geef Ik antwoord,
in de nood zal Ik bij hem zijn.
Wat hebben we nu echt nodig? De psycholoog Abraham Maslow ontwikkelde midden twintigste eeuw de behoefte-piramide, ook wel bekend geworden als de piramide van Maslow. Zijn theorie is dat er een soort ordening zit in onze behoeftes en dat eerst aan de meest basale behoeftes voldaan moet zijn, voordat je toekomt aan volgende behoeftes. Basale behoeftes moeten tot op zekere hoogte bevredigd zijn om je te kunnen ontwikkelen als een psychisch gezonde persoon. In de basis van zijn piramide zet hij de fysieke behoeftes: eten, drinken, kleding, onderdak, beweging en seks. Daarna komen behoeftes die over zekerheid en veiligheid gaan: lichamelijke veiligheid, werkzekerheid, goede gezondheid. Vervolgens komen de sociale behoeftes: erbij horen, vriendschap, saamhorigheid en seksuele intimiteit. Weer een laag hoger gaat het over erkenning: eigenwaarde, waardering vertrouwen en (zelf)respect. En daarna gaat het om zelfactualisatie: dat je kunt doen wat je roeping is, zelfverwezenlijking, moraal, creativiteit. En tenslotte transcendentale behoeften: wat geloof ik, spiritualiteit.
Wat heb ik nu echt nodig?
Hoewel Maslows theorie inmiddels als achterhaald beschouwd wordt, denken we nog wel vaak op deze manier. Als er eerst maar aan basale behoeftes wordt voldaan, kunnen we bezig met andere dingen die nodig zijn. Maar Psalm 91 – en zeker als we die psalm in de vastentijd zingen – maakt ons gevoelig voor wat nog veel wezenlijker is. Wat we nog veel harder nodig hebben dan we denken. God die onze Redder en Beschermer is. Wat Maslow helemaal bovenaan zijn piramide zet (de transcendentale behoeftes), die zijn het meest basaal. Psalm 91 laat ons zeggen: ‘Als ik God heb, dan heb ik alles.’ Maslows piramide wordt op z’n kop gezet! Onze meest basale behoefte is niet brood en een dak boven ons hoofd, maar is God die erbij is. Ik merk dat ik dat een spannende uitspraak vind: Als ik God heb, dan heb ik alles. Kun ik dat echt zeggen? Geloof ik dat? Leef ik dat uit? Wat heb ik nu echt nodig?
De vastentijd is een periode in het jaar dat je met deze vraag aan de slag kunt. En wie weet, om daarin verder te komen, helpt het je wel om daadwerkelijk te vasten.
